Amazon.com.tr de dün açılmışken, herkes Amazon’a ve Bezos’a methiyeler dizerken olaya son yaşanan gelişmelerle biraz daha kapsamlı bakmak nasıl olur diye düşündüm.
Genel olarak başarılı olan insanları övmek hoşumuza gidiyor bir yerden sonra nedense onları eleştirmek günah gibi geliyor. Her seminerde, sunumda aynı örnekler verildiğinden midir nedir bilinmez onları bir şekilde dokunulmaz yapıyoruz. Ama unutmamak lazım ki onlar da insan ve çok sayıda hataları, yanlışları, saçmalıkları oluyor.
Bezos’u ele alalım mesela. Ben de girişimcilik derslerinde onun Charlie Rose’a konuk olduğu programdan alıntı yapıp “Sadece kitap satmayacağız herşeyi satacağız o yüzden Amazon koydum adını” demesini, iyi bir büyük düşünme ama küçük adımlarla ilerleme örneği olarak anlatıyorum. Öte yandan bir çok kişiye radikal gelen toplantılarda power point yasağı koyması, onun yerine 6 sayfalık toplantı hazırlanmasını istemesi ve toplantıların başında toplantı notunu hazırlayan kişinin notu okurken diğerlerinin dinlemesi gibi uygulamalarını da beğeniyorum. Tam olarak Bezos’un mu bilinmez ama ona atfedilen 2 pizza kuralı da kısa ve verimli toplantılar için bence çok mantıklı.
Bezos’un Amazon dışında yatırımcı olduğu, sahibi olduğu o kadar şirket var ki aşağıdaki resimde de bunu Bezos imparatorluğu diye görebilirsiniz. Kendisi günümüzün en başarılı iş adamlarından biri muhakkak. En zengini de oldu ve orayı kolay kolay bırakacağa benzemiyor.
Öte yandan geçen haftalarda basına yansıyan senatör Bernie Sanders’in “Bezos Act” ya da Bezos Yaptırımı olarak da geçecek yasa tasarısı Amazon’da çalışanların durumunun hiç de iyi olmadığını ortaya koyuyor (Haber için link). Bezos’un Amazon kurulduğunda “Amazonlular uzun, sıkı veya akıllı çalışırlar. Amazonda başarılı olmak için bunlardan ikisini seçin.” dermiş. Sonra bir kaç yıl geçince söylediği lafı “Uzun, sıkı veya akıllı çalışabilirsiniz ama Amazonda bunların sadece ikisini seçemezsiniz.” diye değiştirerek üçünü de talep ettiğini göstermiş. Burada akıllı ve sıkı çalışmak bir sorun teşkil etmeyebilir ama uzun çalışmayı istemek patronların çalışanlar üzerinde kurdukları en büyük baskı. Kendilerine ve ailelerine vakit ayırmadan sadece iş için çalışmalarını isteyen yüzlerce patron sizin de başınızda vardır eminim.
İddialara göre Amazonda paketleme ve dağıtımda çalışanlar hedefleri tutturmak için tuvalete gitmeyip şişelere işemek zorunda kalıyorlarmış. Aldıkları ücretler de o kadar düşükmüş ki devletten yardım almak için başvuruda bulunuyorlarmış. Bezos’un, Amazonun ilk yıllarında çalışanlara otobüs bileti vermek istemeyip son otobüse yetişmek için ofisten erken çıkmasınlar dediğini “The Everything Store: Jeff Bezos and the Age of Amazon” adlı kitapta bulabilirsiniz.(Kitap için link) Benzer şekilde Bezosun köpeğini de işe getir kuralı insanlara çok sempatik gelebilir ama asıl amaç köpeğini de işe getir ki bir daha eve gitmek zorunda kalma oluyor.
Bezosun da, Steve Jobs gibi belki onun kadar değil ama çalışanlara hakaret ettiği, aşağıladığı çok fazla vaka aktarılıyor. Çalışanlara sinirlenmek bir ayıp gibi gelmeyebilir size, hatta bir çok kişiye bağırmadan iş yaptıramadığınızı da düşünebilirsiniz ben de çok yaşadım aynı şeyi ama bence yetişkin insanlara bunları yapmak onların kendi fikirlerini söylemelerini ve istedikleri gibi iş çıkarmalarını engeller. O yüzden bir çok kişiye gaddar olmadan yönetici olmak zor diyorum. Herkes gaddar olamaz veya olmak istemez.
Demem o ki umarım Amazon iyi değerlerini Türkiye’ye getirir yoksa diğer değerleri bizden uzak olsun. Sahiplenmeyelim çalışana kötü davranan, hak etttiğini vermeyen Amazon değerlerini. Yeniliklerini, verimliliklerini sahiplenelim. Başta nasıl başlarsa öyle gider çünkü.
Ha bir de Bezos, Jobs, Zuckerberg bir tarafa kardeşim ben Gates fanıyım. Onun hayatı milyonlara örnek olacak bir hayat. Şu an yaptıkları dünya için Microsoft’tan daha değerli.
